در قسمت اول این مقاله به شرح مختصری در خصوص ریسک پرداختیم.هدف اصلی از ارائه مطالب در قسمت اول این بود که به موارد ذیل دست یابیم:
1 - ریسک به معنای خطر می باشد.
2 - واحدهای تجاری در محیط اطراف خود با انواع مختلف ریسک روبرو هستند.
3 - عامل ریسک ماهیت از بین بردنی ندارد و صرفا فقط می توان ریسک را مدیریت نمود.



4 - یکی از نقش ها و هنرهای اصلی مدیریت ، اتخاذ و بکارگیری تدابیری است که بتوان با استفاده بهینه از تمام منابع در اختیار خود ریسک واحد تجاری را مدیریت نموده و در واقع بتواند آنرا کنترل نماید.
5 - تلاش نهایی مدیران در مواجه با ریسک ، بهینه نمودن و معقول نمودن ریسک واحد تجاری می باشد.

6 - نظام حسابداری بعنوان ابزاری کارآمد در خدمت مدیریت واحد تجاری بمنظور برآوردها و برنامه ریزی های لازم جهت کنترل و مدیریت ریسک می باشد.
در این قسمت قصد داریم به یکی از موضوعات اصلی ریسک واحدهای تجاری که تبدیل به یک دغدغه فکری مهم برای مدیران واحدهای تجاری و همچنین بنگاه های اقتصادی شده است یعنی موضوع مالیات که از آن بعنوان ریسک مالیاتی یاد می کنیم ، بپردازیم.
همانگونه که میدانیم مالیات به مثابه یک نوع هزینه اجتماعی می باشد که آحاد یک جامعه در راستای بهره‌برداری از تمامی امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را پرداخت نمایند تا توانائی‌های جایگزینی این امکانات و منابع مجددا فراهم گردد.
دولتها بر اساس سیاستهای خود و بمنظور تکمیل نمودن ردیف های اصلی درآمدی در بودجه کشور مبادرت به وضع انواع منابع درآمدی در حوزه مالیاتی می نمایند.البته ذکر این نکته ضروری است که مالیات صرفا بمنظور تامین منابع مالی ردیف های بودجه کشور تلقی نمی گردد ، بلکه از مالیات بعنوان یک ابزار کارآمد برای پیشبرد اهداف سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی نیز استفاده می شود.بطوریکه شاهد هستیم با وضع نمودن برخی از انواع مالیاتها عملا کانالهای اقتصادی در جامعه تحریک می شوند و در واقع دولتها با وضع نمودن و بکارگیری انواع مالیاتها شریان اصلی اقتصاد جامعه را فعال و پویا می نمایند.
از لحاظ تعریفی و توصیفی عملا نمی توان به عامل مالیات ایرادی را گرفت.چنانچه همه آحاد جامعه به عامل مالیات اعتقاد داشته و در عمل فلسفه ایجاد مالیات واقعا جای هیچ بحث ندارد و عملا همه آحاد جامعه در برخورد با موضوع مالیات و رویکرد فلسفی و اجتماعی آن اتفاق نظر دارند.حداقل سندی که برای اثبات این ادعا می توان بکار برد این است آیا مگر می توان ارائه خدمات اجتماعی ، رفاهی و امنیتی جامعه را یک موضوع منفی پنداشت؟!
جمع بندی مطلب بدین جا ختم می شود که مالیات بعنوان یک ابزار کارآمد در اختیار دولتمردان جهت راهبردی نمودن سیاستها و در واقع تامین مالی مخارج اجتماعی می باشد و طبیعتا یکایک افراد جامعه برای برخورداری از انواع خدمات اجتماعی و رفاهی با مساعی نمودن دولتها در تامین مالی منابع درآمدی مالیاتی همسو و همنظر هستند.
پس چرا به مالیات به عنوان یک ریسک نگاه می شود؟
پاسخ این است که در خصوص وضع مالیاتها مشکل اصلی در تشخیص مالیات می باشد.موضوع اصلی در ارتباط با مالیات ابتدا به این ختم می شود که از کدام یک از طبقات اقشار جامعه و سپس به چه میزان و در نهایت به چه طریق و چگونه باید مالیات محاسبه ، تشخیص داده شده و در خاتمه وصول شود.
1 - کدامیک از طبقات اقشار جامعه
2 - میزان مالیات 
3 - طرق اخذ مالیات
4 - نحوه محاسبه مالیات
5 - طرق تشخیص مالیات
6 - وصول مالیات
آری ، موضوع ریسک مالیاتی ارتباط زیادی با مفاهیم شش گانه فوق الذکر پیدا می نماید.
عامل مالیات به خودی خود پدیده ای منفی تلقی نمی شود بلکه وقتی با عناصر شش گانه فوق الذکر روبرو می شویم این پدیده مثبت و منطقی به یکباره تبدیل به یک ریسک یا همان خطر می گردد و به عنوان یک دغدغه فکری اصلی برای مدیران واحد تجاری و صاحبان بنگاه های اقتصادی در نظر گرفته می شود.
درست است که روح مالیات با قانون در هم آمیخته شده است و عملا مالیات مولود والدی بنام قانون می باشد و خوب طبیعی است که مسئولین مرتبط با موضوع مالیات هر گامی را که بر میدارند در جهت مقرراتی است که قانون گذار وضع نموده است ولیکن در عناصر شش گانه فوق مواردی وجود دارد که ذاتا با اعمال قضاوت حرفه ای و نظر انسانی سروکار دارد.
در قانون مالیاتهای مستقیم تکلیف یکایک عناصر شش گانه فوق الذکر روشن و شفاف می باشد ولی متاسفانه در باب مقررات ناشی از قوانین کاستی ها و ناکارآمدیهایی وجود دارد که بعضا خود مجریان قانون در مقام اجرای این مقررات دچار سردرگمی شده و با ابهام جدی روبرو می شوند و در نهایت بمنظور خاتمه دادن به فرآیند مالیاتی مجبور به اتخاذ تدابیری و احکامی می شوند که عموما منشاء انسانی داشته و بر پایه قضاوت حرفه ای نسبت به موضوع می باشد.
اصلی ترین عنصر از عناصر شش گانه فوق الذکر که باعث بوجود آمدن چالش اصلی در پدیده ریسک مالیاتی می شود ، " نحوه و طرق تشخیص مالیات " می باشد.
در موضوع مالیات شرکتها یا همان اشخاص حقوقی بنای موضوع نظام حسابداری مودی می باشد.یعنی عملا فرآیند اجرای قوانین مالیاتی در خصوص اشخاص حقوقی ارتباط تنگاتنگی با نظام حسابداری آنها دارد.
اگر فرض را بگیریم که در یک شرایط کاملا ایده آل تمامی تراکنشها و مراودات مالی اشخاص حقوقی بر اساس اصول پذیرفته شده و استانداردهای حسابداری و مطابق با قانون مالیتهای مستقیم و همچنین مقررات و آئین نامه های اجرایی آن در نظام حسابداری واحد تجاری انعکاس یافته است ، طبیعی است که میزان مالیات تشخیص داده شده تابعی از عملکرد مالی واحد تجاری خواهد بود و عملا اشخاص حقوقی با اشراف داشتن به عملکرد مالی خود براحتی میزان مالیات تشخیص داده شده را قبول نموده و در پرداخت آن جای هیچ بحث و ابهامی وجود نخواهد داشت.
منتهی در عمل موضوع چیز دیگری است.
در فضای واقعی متاسفانه بر اساس ناکارآمدی نظام حسابداری شرکتها بنا به دلایل متعددی از قبیل عدم تمایل مدیریت واحد تجاری نسبت به انعکاس تمامی واقعیات درآمدی و همچنین عدم کارآمد بودن حسابدارانی که مسئولیت اجرای عملیات حسابداری واحد تجاری را بر اساس اصول پذیرفته شده حسابداری و همچنین استانداردهای حسابداری را دارند و سایر عوامل عملا نظام حسابداری بصورت کارآمد کامل در نظر گرفته نشده و متاسفانه دچار اختلال و آسیب پذیری می شود.
بنابراین نظام حسابداری واحد تجاری که باید در خدمت مجریان قانون در جهت محاسبه و تشخیص مالیات قرار گیرد از حالت اصلی خود خارج شده و عملا به آن در خصوص اجرای فرآیند مالیاتی نمی توان اتکا نمود و همین امر باعث می شود تا مجریان به موارد دیگری وارد شوند تا بتوانند مالیات منطقی و معقولی برای واحد تجاری تشخیص داده و به ایشان ابلاغ نمایند.
حال به این جا رسیدیم که ناکارآمدی نظام حسابداری واحد تجاری و یا حتی نداشتن نظام حسابداری شرایطی را ایجاد نموده است تا مجریان مالیاتی در جهت اعمال قانون مالیاتی به سمت مکانیزمهای دیگری غیر از اطلاعات حسابداری گام بر دارند.طبیعی است در چنین حالاتی منافع مجریان مالیاتی با مدیریت واحد تجاری کاملا در موضع تضاد قرار می گیرد.مجریان مالیاتی به دنبال راهکار مناسب و منطقی برای تشخیص مالیات واقعی بوده و عملا در این مسیر مدیریت واحد تجاری تلاش می کند تا این تشخیص در پایین ترین سطح خود قرار گیرد.
برای جمع بندی موضوع به ذکر این جمله می پردازیم که نداشتن نظام حسابداری و یا ناکارآمدی نظام حسابداری باعث می شود تا تشخیص مالیات از حالت واقعی خود خارج شده و مجریان مالیاتی نسبت به وضع مالیات خارج از اطلاعات حسابداری واحد تجاری عمل نمایند و در این مسیر بدلیل تضاد منطقی منافع بین مجریان مالیاتی و واحد های تجاری در بهترین شرایط و حتی بعضا مساعدتهای بعمل آمده ، مدیریت واحد تجاری تصور بر احجاف و تضییع شدن حق خود را از سوی مجریان مالیاتی را می پندارد.در این گونه موارد میزان مالیات برای واحدهای تجاری مختلف تابعی از تشخیص فردی مجریان مالیاتی بوده و این موضوع به عوامل متعددی وابسته است که بطور مثال چرا برای واحد تجاری این شرکت در مقام مقایسه با شرکت دیگر مالیات بیشتری تشخیص داده شده است.
بر اساس موارد فوق الذکر موضوع ریسک مالیاتی در اینجا شکل می گیرد.
عدم وجود نظام حسابداری و یا ناکارآمدی نظام حسابداری به دلایل مختلف و بنا بر انگیزه های متفاوت باعث تشخیص مالیات خارج از اتکای به اطلاعات حسابداری شده و در بهترین شرایط تشخیص مالیات ، مدیریت واحد تجاری حق خود را ضایع شده در نظر می گیرد و همواره با کابوس مالیات ذهنش درهم آمیخته می شود.
در نهایت ریسک مالیاتی به مجموعه ای از عواملی اطلاق می گردد که باعث بوجود آمدن شرایط منفی در  نحوه تشخیص مالیات واحد های تجاری شده و عملا این موضوع باعث ایجاد بار هزینه ای اضافی برای یک واحد تجاری می گردد.
موضوع ریسک مالیاتی ارتباط فوق العاده جدی و مهمی با نظام حسابداری دارد.
موسسه حسابداری افشار محاسب البرز ارائه کننده خدمات تخصصی حسابداری

موسسه حسابداری افشار محاسب البرز ارائه کننده انواع خدمات حسابداری در کرج ، امور مالیاتی در کرج ، حسابرسی در کرج و آموزش حسابداری در کرج دارای اعتبار حرفه ای بالا نزد موسسات حسابداری در کرج ، شرکتهای حسابداری در کرج و موسسات حسابرسی در کرج