اعمال قدرت مالیاتی یكی از مولفه های اصلی حاكمیت دولت ها تلقی می گردد. حال سازمان امور مالیاتی کشور بر اساس قدرتی كه قانون گذار در اختیار آن دستگاه قرار داده است ، و در طی مراحل فرآیند تشخیص و وصول مالیات ، دارای اختیارات گسترده و منحصر به فردی می باشد كه با اتکا به این مکانیزم و ابزار قانونی عملا باید بتوانند به موقع و به راحت ترین شکل ممکن مالیات را از مودیان مالیاتی وصول نمایند و در عین حال ، حقوق مؤدیان مالیاتی را نیز رعایت كنند.

فرآیند تشخیص مالیات باید به اتکای انتخاب ماخذ صحیح و متكی به دلایل و اطلاعات كافی قرار داشته باشد (ماده 237 ق. م. م) ولی در برخی موارد مؤدیان مدعی به عدم رعایت حقوق قانونی خود و همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات در فرآیند تشخیص مالیات از سوی دستگاه مالیاتی کشور و به صورت خودسرانه می‌باشند. در این صورت، قانون گذار بمنظور رعایت حقوق قانونی ، مؤدیان مالیاتی و همچنین ایجاد بستر لازم در جهت فرآیند اعتمادسازی آنان امكان اعتراض به فرآیند تشخیص مالیاتی توسط دستگاه مالیاتی کشور را با در نظر داشتن توسعه و اشاعه فرهنگ مالیاتی تحت عنوان رعایت عدالت مالیاتی را فراهم نموده است.

فرآیند امكان اعتراض به عملكرد دستگاه مالیاتی کشور از ابتدایی‌ترین و  بدیهی ترین حقوق مؤدیان مالیاتی در نظر گرفته شده است. لذا علاوه بر اینكه به میزان مالیات یا امكان تعدیل و رعایت مقررات قانونی امكان اعتراض به فرآیند تشخیص مالیات وجود دارد، تخلفات انتظامی ماموران و کارکنان سازمان امور مالیاتی نیز قابل پیگیری و تعقیب قانونی تحت عنوان دادرسی مالیاتی ، می باشد.
اکنون قصد داریم با مراجع اداری مرتبط به موضوع اعتراض یا همان درخواست دادرسی مالیاتی به نحوه و اجرای فرآیند تشخیص مالیات آشنا شویم.
مؤدیان مالیاتی ظرف حداکثر سی روز پس از ابلاغ برگ تشخیص مالیاتی می‌تواند به مندرجات برگ تشخیص مالیاتی اعتراض نماید. در ابتدا جهت كوتاه نمودن مسیر رسیدگی مالیاتی ، اعتراض به صورت اداری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد ( جلسه حضوری با ممیز کل واحد رسیدگی به مالیات اشخاص ) . مردودی در این مرحله به معنای منتفی دانستن برگ تشخیص مالیاتی در نظر گرفته شده است. لذا برگ تشخیص مالیاتی صادر شده و همچنین مالیات تشخیص داده شده مؤدی عملا و بصورت قانونی و بر اساس نظر و اختیار کامل ممیز کل کاملا منتفی می‌گردد. ذکر این نکته مهم است که در مهلت مقرر قانونی معمولا برگ تشخیص مالیاتی جدید صادر نمی شود ، بلكه برگ تشخیص قطعی مالیاتی را صادر می‌نمایند و یا اگر اسناد و مدارك حسابداری و سایر اسناد و مدارک مرتبط با موضوع فرآیند رسیدگی مالیاتی مودی را موثر در تعدیل ( اصلاح ) درآمد تشخیص دهند برگ تشخیص مالیاتی را  تعدیل می‌نماید.
در نظر داشته باشید که تعدیل برگ تشخیص مالیاتی در این مرحله به معنای كسر نمودن ماخذ محاسباتی مالیات نسبت به صدور برگ تشخیص مالیاتی صادر شده می‌باشد. لذا در هر دو مورد در صورتی كه موجبات رضایت مؤدی مالیاتی فراهم آید ظهر ( پشت ) برگ تشخیص مالیاتی به امضای مؤدی مالیاتی و مسئول مربوطه برسد اختلاف موجود بین مؤدی مالیاتی و دستگاه مالیاتی حل و فصل شده و پرونده مالیاتی رسما و قانونا مختومه اعلام می‌گردد و مؤدی مالیاتی موظف و مکلف به پرداخت مالیات توافق شده و متعلقه خواهد بود. در غیر این صورت ، پرونده مالیاتی بصورت کامل جهت رسیدگی و انجام تشریفات قانونی لازمه به هیئت حل اختلاف مالیاتی جهت اجرای فرآیند دادرسی مالیاتی ارسال می شود.
رسیدگی در هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی اصولا به صورت حضوری مقدور می باشد و مؤدی مالیاتی یا نماینده قانونی وی و نیز نماینده سازمان امور مالیاتی می‌توانند در جلسه رسیدگی حاضر شده و جلسه را رسمیت بخشند.
با در نظر گرفتن عدم توافق لازم بین مودی مالیاتی با رکن و مقام صاحب الاختیار اداری سازمان امور مالیاتی یعنی ممیز کل ، پرونده مالیاتی مودی به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی جهت شروع رسمی فرآیند دادرسی مالیاتی احاله می گردد.
همچنین در نظر باید داشت که انواع رسیدگی‌های مرسوم در سازمانها و نهادهای دولتی که خارج از دستگاه قضایی كه امروزه در اكثر قوانین رایج شده و پدید آمده است به نظر تدوین‌كنندگان آن تسریع در رسیدگی و جلوگیری از اطاله دادرسی است و از سوی دیگر  هیئت‌ها این چنینی و یا كمیسیون‌ها به صورت تخصصی به موضوع مورد نظر رسیدگی می کنند. نكته حائز اهمیت اینكه جنبه استقلال و بی‌طرفی هیئت ها عموما مورد تردید واقع می‌گردد و به دفعات آرای این هیئت‌ها در مراجع قانونی و معتبر بالا دستی مورد نقض قانونی قرار گرفته است. عموما نمایندگان سازمان امور مالیاتی خود را مدافع حقوق سازمان امور  مالیاتی می پندارند ، در حالی كه چنین برداشت و تفسیری از قانون عملا برنمی‌آید.
هر هیئت حل اختلاف مالیاتی برابر با قانون مالیاتهای مستقیم با حضور سه نفر تشكیل و رسمیت خواهد یافت :
1- یك نفر نماینده سازمان امور مالیاتی كشور
2- یك نفر قاضی اعم از شاغل یا بازنشسته
3- یك نفر نماینده تشكل‌ها یا مجامع حرفه‌ای
لازم به ذکر است که نماینده سازمان امور مالیاتی باید از حداقل های سابقه کاری و جایگاه شغلی لازم در سازمان امور مالیاتی برخوردار بوده باشد که بعنوان نماینده سازمان امور مالیاتی در جلسه هیئت و بعنوان رئیس هسئت حل اختلاف بدوی حضور داشته باشد.
اعضای هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی دارای استقلال رای و با حفظ بی‌طرفی كامل بایستی به موضوع پرونده مالیاتی مودی رسیدگی نمایند و رسمیت جلسه با حضور تمامی سه نفر اعضا هیئت قانونا رسمیت می یابد در غیر اینصورت در رای‌گیری اكثریت مناط اعتبار است.
سازمان امور مالیاتی کشور ، اداره امور هیئت‌های حل اختلاف را بر عهده خواهد داشت و حق‌الزحمه اعضا از بودجه سازمان امور مالیاتی کشور تامین اعتبار خواهد شد.
مؤدی مالیاتی و دستگاه مالیاتی می‌توانند نماینده‌ای را جهت حضور در جلسه بهمراه داشته باشند. لیكن عدم حضور آنان مانع از رسیدگی هیئت ها نخواهد شد و با توجه به اصلاح ماده 247 ق.م.م مصوب 1388 آرای هیئت حل اختلاف بدوی غیرقطعی و قابل اعتراض در هیئت حل اختلاف تجدیدنظر در نظر گرفته شده است.
هیئت حل اختلاف تجدیدنظر دومین رکن از ارکان هیئت ها حل اختلاف مالیاتی است که در صورت عدم تحقق نظر طرفین دعوا یعنی مودی مالیاتی و هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی پرونده مالیاتی مودی جهت دادرسی مجدد مالیاتی نسبت به رای صادر شده توسط هیئت بدوی پرونده مالیاتی مودی مالیاتی و بنا به درخواست مودی مالیاتی  به آن ارجاع داده می شود.
در اصلاحات بعمل آمده در قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1380 در خصوص ماده 247 از مواد قانون مالیات‌های مستقیم حذف گردید و در واقع رسیدگی هیئت‌های حل اختلاف به صورت یك مرحله‌ای بود و اعتراض به آرای محاکم هیئت حل اختلاف فقط قابل رسیدگی در شورای عالی مالیاتی بود. لیكن به موجب قانون الحاق یك ماده به عنوان ماده 247 به قانون مالیات‌های مستقیم در تاریخ 20/2/1388 که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید ، و به موجب این ماده در صورتی كه آرای هیئت حل اختلاف بدوی ظرف بیست روز پس از ابلاغ قانونی رای (طبق ماده 203 قانون مالیاتهای مستقیم ) مورد اعتراض كتبی مؤدی مالیاتی یا ماموران مالیاتی قرار گیرد ، قابل طرح و رسیدگی در هیئت حل اختلاف تجدیدنظر خواهد بود.
مؤدی ظرف بیست روز پس از ابلاغ رای هیئت حل اختلاف بدوی می‌تواند به مندرجات رای هیئت بدوی مجددا  اعتراض و درخواست دادرسی مجدد پروند مالیاتی خود را در هیئت حل اختلاف تجدید نظر را نماید.
هیئت حل اختلاف تجدیدنظر از سه نفر مندرج در ماده 244 قانون مالیاتهای مستقیم تشكیل خواهد شد و با حضور سه نفر جلسه قانونا رسمیت پیدا می کند. طبیعی است كه اعضای هیئت تجدیدنظر نسبت به موضوع مطروحه نبایستی قبلا اظهارنظر داشته یا رای صادر نموده باشند.
نظر به اینكه رسیدگی‌های مقرر در شورای عالی مالیاتی یا دیوان عدالت اداری بسیار بطئی و طولانی و زمانبر است، قانون‌گذار پیش‌بینی نموده است كه بسیاری از اختلافات مالیاتی در همان مراحل اولیه حل و فصل گردد. این راه‌حل ، هم برای سازمان امور مالیاتی سودمند است و هم مؤدیان مالیاتی ؛ زیرا دستگاه مالیاتی هرچه سریع‌تر به وصول مالیات می‌پردازد و وضعیت مؤدی مالیاتی نیز روشن و شفاف می‌گردد.
لازم بذکر است که مودی مالیاتی می تواند نسبت به تمامی مالیات تشخیص داده شده که در آرای هیئت حل اختلاف بدوی موجود است معترض بوده و یا میزانی از مالیاتی مربوطه را قبول داشته و نسبت به مازاد آن پرونده را درخواست نماید تا به هیئت حل اختلاف تجدید نظر ارجاع شود.بدیهی است در صورت قبول بخشی از مالیات توسط مودی ، لازم است تا مودی نسبت به پرداخت آن بخش از مالیات مورد قبول خود اقدام نموده و برای اعتراض به مبلغ مازاد بر میزان قبولی خود درخواست ارجاع پرونده مالیاتی خود به هیئت حل اختلاف تجدید نظر را بنماید.
رسیدگی در هیئت‌ها اصولا به صورت حضوری بوده  و مؤدی مالیاتی و یا نماینده قانونی وی و نیز نماینده اداره سازمان امور مالیاتی می‌توانند در جلسه رسیدگی حاضر شوند. وقت جلسه بایستی به آنان ابلاغ گردد و تاریخ ابلاغ و روز جلسه نباید كمتر از ده روز باشد. لیكن عدم حضور آنان مانع از رسیدگی هیئت نخواهد بود.
شورای عالی مالیاتی رکن بعدی از ارکان هیئت های حل اختلاف مالیاتی است که در صورت عدم حصول طرفین دادرسی مالیاتی ، پرونده مالیاتی به آنجا ارسال می گردد.
شورای عالی مالیاتی به عنوان مرجع عالی مالیاتی كه دارای وظایف مهمی می‌باشد، تلقی شده و در برخی موارد به عنوان بازوی مشورتی رئیس كل سازمان امور مالیاتی یا وزیر امور اقتصادی و دارایی به قلمداد می شود. شورای عالی مالیاتی مركب از 25 نفر عضو كه از بین اشخاص صاحب‌نظر، مطلع و مجرب در امور حقوقی، اقتصادی، مالی، حسابداری و حسابرسی كه حداقل دارای مدرك تحصیلی كارشناسی باشند به پیشنهاد رئیس كل سازمان امور مالیاتی و حكم وزیر امور اقتصادی و دارایی منصوب و بکار گمارده شده اند. دوره عضویت اعضا سه سال می‌باشد و در این مدت قابل تغییر نمی باشند.
از جمله وظایف و اختیارات اصلی شورای عالی مالیاتی می توان به تهیه آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوط به اجرای قانون مالیات‌های مستقیم  و پیشنهاد و اعلام نظر در مورد شیوه اجرای قوانین و مقررات مالیاتی و اظهارنظر در مورد موضوعات و مسائل مالیاتی كه وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس سازمان ارجاع می‌نمایند و رسیدگی به آرای قطعی هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی اشاره نمود.
در این مورد شورای عالی مالیاتی دارای هشت شعبه مستقل می‌باشد و هر شعبه مركب از سه عضو اصلی خواهد بود. رسیدگی در شورای عالی مالیاتی به صورت شكلی می‌باشد و در صورت نقض رای هیئت حل اختلاف به هیئت دیگری ارجاع خواهد شد كه هیئت مذكور مكلف است طبق نظریه شورای مالیاتی اقدام نماید.
لازم است بدانیم که هرگاه در شعب شورای عالی مالیاتی نسبت به موارد مختلف و همچنین پرونده های مالیاتی گوناگون ، رویه‌های مختلف اتخاذ شده باشد حسب ارجاع وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس كل سازمان امور مالیاتی كشور یا رئیس شورای عالی مالیاتی هیئت عمومی شورای عالی مالیاتی با حضور رئیس شورا و روسای شعب تشكیل خواهد شد و موضوع مورد اختلاف را بررسی كرده و نسبت به آن اتخاذ نظر و اقدام به صدور رای مالیاتی می‌نمایند. رای هیئت عمومی كه با دو سوم اعضا اتخاذ می‌گردد برای شعب شورا و هیئت‌های حل اختلاف در موارد مشابه لازم‌ الاتباع است.
هیئت مقرر در ماده 251 ق.م.م مكرر به عنوان مرجع اصلی رسیدگی به عنوان یكی از طرق شكایت فوق‌العاده رسیدگی به شكایات از مالیات‌های قطعی مودیان می‌باشد كه به علت انقضای مهلت‌های اعتراض قابل طرح در مراجع قانونی دیگر نیست. همچنین در مورد مالیات‌های غیرمستقیم نیز این جاری است. دستور رسیدگی در این مرجع كه با وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌باشد به هیئتی مركب از سه نفر به انتخاب وزیر ارجاع می‌گردد. رای اكثریت قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد. طبیعی است كه آرای این هیئت سه نفری نیز قابل شكایت در دیوان عدالت اداری نیز می‌باشد.
دیوان عدالت به عنوان آخرین مرحله از اعتراضات پرونده مالیاتی مودیان می باشد.
دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع قضایی بر عملكرد دستگاه‌های اجرایی و هیئت‌ها و كمیسیون‌ها نظارت دارد و این نظارت از طریق رسیدگی قضایی صورت می‌گیرد. لذا این نظارت به سه طریق زیر امکان پذیر می‌باشد:
1- رسیدگی به شكایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از آیین‌نامه‌ها و سایر نظامات و مقررات دولتی و شهرداری‌ها از حیث مخالفت مدلول آنها با قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مربوط یا تجاوز و سوءاستفاده از اختیارات كه از جمله صلاحیت‌های هیئت عمومی دیوان عدالت اداری است. (بند یك ماده 11 قانون) اجرای مفاد این بند از طریق ابطال مصوبات یا بخشنامه‌ها صورت می‌گیرد.
2- رسیدگی به اعتراضات و شكایات از آرا و تصمیمات كمیسیون‌های مالیاتی (بند 2 ماده 11) این بند از طریق رسیدگی به اعتراضات و شكایات نسبت به آرای كمیسیون‌های حل اختلاف یا شورای عالی مالیاتی یا كمیسیون مقرر در ماده 251 مكرر صورت می‌گیرد و دیوان صلاحیت رسیدگی به آن را دارد.
3- در صورت انقضای مهلت‌های اعتراض به نظر می‌رسد طبق بند 2 ماده 11 قانون دیوان عدالت اداری، دیوان عدالت اداری، صلاحیت رسیدگی به برگ قطعی مالیات را نیز دارد. زیرا صدور برگ قطعی مالیات از جمله تصمیمات و اقدامات واحد دولتی است كه مستقیما قابل طرح در دیوان عدالت اداری می‌باشد.
موسسه حسابداری افشار محاسب البرز ارائه کننده انواع خدمات حسابداری

موسسه حسابداری افشار محاسب البرز ارائه کننده انواع خدمات تخصصی حسابداری در کرج ، امور مالیاتی در کرج ، حسابرسی در کرج و آموزش حسابداری در کرج دارای اعتبار حرفه ای بالا در میان موسسات حسابداری در کرج ، شرکتهای حسابداری در کرج و موسسات حسابرسی در کرج